Xosé María Álvarez Cáccamo

Nomeado por:
Xoán Carlos Domínguez Alberte
Miro Villar
Manuel Forcadela
Xavier Queipo
Ramiro Torres

Nomea a:
Xavier Rodríguez Baixeras
Vítor Vaqueiro
Miguel Anxo Fernán Vello
Xavier Seoane
Pilar Pallarés
Xulio L. Valcárcel
Manuel Forcadela
Olga Novo
Martín Veiga
Olalla Cociña

Bio-bibliografía:
Xosé María Álvarez Cáccamo naceu en Vigo (GALIZA) no ano 1950. Poeta e crítico literario. Ten publicado ademais obra narrativa e teatral. É autor de poemas-obxecto e visuais.
Como poeta recibiu o Premio “Esquío“(1986), o Premio da Asociación de Críticos de España (1987), o Premio da Crítica de Galiza (1998), o Premio “González Garcés” (1999), o Premio “Arume de Poesía para Nenos” (2001), o Premio da Asociación de Escritores en Lingua Galega (2004).e o Premio “Irmandade do Libro” (2007).
É autor dos seguintes libros de poemas :  Praia das furnas  (1983), Arquitecturas de cinza (1985), Os documentos da sombra (1986), Luminoso lugar de abatimento (1987), Cimo das idades tristes  (1988), Fragmentos de mar (1989), O lume branco (1991) (traducido ao catalán, Foc blanc, 1994, e ao francés, Le feu blanc, 2008), Colección de espellos (1994), A escrita das aves de marzo (1997), Calendario perpetuo (1997),  Os cadernos da ira (1999), Vocabulario das orixes (2000), Depósito natural (2002), Vilar dos fillos (2004), Vento de sal (2008) e Cántico dos topónimos esdrúxulos (2010). En Ancoradoiro. Obra poética (1983-2003), editado en 2003, reúnense os seus libros de poesía publicados até o momento e Habitación del mar. Antología, 1983-2003 (2004) escolma unha ampla mostra dos seus poemas en edición bilingüe castelán-galego. Manuscritos do ar (2007) é unha antoloxía que inclúe varios poemas autógrafos. A escolma titulada De sombras e poemas que son casas (2010) inclúe ademais un CD con textos recitados polo autor.
Como narrador publicou  os libros de relatos Microtopofanías (1992) e  A luz dos desnortados (1996) e o relato ilustrado Un home impuntual (2010) e como autor teatral Monstro do meu labirinto  (1987) e Casa dormida (1988). Memoria de poeta (2006) é un compendio autobiográfico. Tempo do pai (2008) recolle a evocación da vida do seu pai, Xosé María Álvarez Blázquez.
É autor, asimesmo, dos libros de narrativa infantil Pedro e as nubes (1996), Ganapán das palabras (1998), Dinosaurio Belisario (2001) e O segredo do pan (2005) e o libro de poemas para nenos Lúa de pan (2002).
Publicou edicións comentadas dos libros de Celso Emilio Ferreiro Longa noite de pedra (1985) e Onde o mundo se chama Celanova (1991), a edición da Poesía Galega Completa (1987) de Xosé María Álvarez Blázquez, as antoloxías 50 anos de poesía galega. A xeración do 36  (1994) e O libro dos cen poemas. Antoloxía da poesía infantil galega (2002), esta última en colaboración con Marisa Núñez, e as biografías Antón Avilés de Taramancos (2002) e Vida de Antón Avilés de Taramancos (2003).
As súas colaboracións críticas (comentarios, artigos, prólogos, conferencias) están dedicadas fundamentalmente á poesía galega da segunda metade do século XX e foron recollidas no libro Espazos do poema (2009).

Na rede:
Xosé María na Asociación de Escritores en Lingua Galega

Poética:
CAIXAS PARA POETAS, ALQUIMISTAS E FUXIDOS
 
Entran as aparencias nas cámaras escuras
como nas furnas tristes poetas e alquimistas,
como os alucinados nas caixas da soidade.

Así en leitos de ríos dormen os delatados,
saloucan nas buguinas os desaparecidos
e nos labres da terra achántanse os que foxen.

Como as letras baleiras nas covas do poema
ou a chuvia agoirenta en vasos de liturxia,
así se deita o mar nas cráteras da praia.

Féchanse nos desváns os que agardan a morte,
os que espreitan as augas en traballo de sonda,
os que recollen luz dos funís e dos pozos.

Doentes, extraviados, poetas e alquimistas
fanse vellos na busca dunha quintana, un patio,
un país encuberto, unha alcoba secreta.

Así fan os que foxen do terror, os amantes,
os que caen nos alxibes, namorados do espello,
os que topan a nai no quentor do faiado.

A sombra das figueiras semella unha lagoa,
unha caixa que garda as memorias precisas
para o abrazo ferido dos mortos inocentes.

Pero a cámara escura estraga as aparencias,
consome o ar da vida que provén das imaxes,
rouba a voz do falar, seca o río dos ollos,

fai do día un Outono de palabras caducas
e confunde o poeta que camiña intrincado
no sumidoiro mítico da cidade barroca,

confiado nos mapas da Fábula e da Alquimia
como fan os fuxidos, os alleos, os mortos
que, extramuros, perseguen unha porta de vidro.

Praia das furnas, 1983.

Poemas:
VOLTEI a entrar na casa. Ti marcharas
a ocupar o teu sitio na aldea transparente.
No despacho pervive un corpo en pé, de fume.
As persianas non fechan. Nacen fendas
através das que voan, golpeándose, pombas.
As madeiras dilatan, abren cráteres, inchan
sumidas polo mar que entrou de noite. Escora
a casa transportando un peso de auga fósil.
Mamá tece un rumor de porosas escumas
ancorada  na brétema,
aprendendo a sentirte fuxitivo, de lonxe.

Ás veces camiña polas alfombras agora oblicuas
e ten necesidade de ampararse tocando as partes verticais,
escoitando nos dedos o traballo inquieto dalgunhas formigas
que veñen dos xeranios desde que non estás,
e vai e vén polo corredor como se houbese dentro unha avenida,
e fala por teléfono con números errados para deixar enigmas
noutras casas talvez de exilio como esta,
ou para recuperarnos chama desde as xanelas o meu nome
e fica a tarde libre de motores.

Logo volta  acougar. A casa paira,
durmido buque en abras de mar calmo.
Ti, outra vez, permaneces ou regresas
para afirmar as chaves da quietude
e recobran os corpos o seu peso central.

Os documentos da sombra, 1986.

 

 

COITELOS

A vida prepara con dedicación artesanal
os seus coitelos máis finos e máis tristes
para que algún día unha folla azarosa toque con feitizos
na parte da pel en que máis confiamos. E trae
as navallas precisas, armas
que apenas mostran a ferida aberta, o río de excesivo
desprendimento e pranto.
Parecen os coitelos, que son palabras amistosas
e ás veces son caricias,
instrumentos fermosos para acompañar a solemne
festividade da mesa. Ninguén pensa
que, logo da alegría e dos felices
pratos que nos foron servidos e tamén
daquel fluír de rostros que se falan
con moito amor despois do viño,
os coitelos pudesen abrir follas dentadas,
florir rosas de óxido, brillar
con violenta intención. Pero hai un día
en que todas as navallas e coitelos que foran simplemente avisos
para a prudencia
medran até facerse ferros dun terror que sabe matar.
A vida leva moitos anos preparando armas delicadas
e todas as feridas milimétricas,
os cortes paralelos de lenta miniatura,
non foron máis que agoiros dunha crecida de sangue
que nos fará homes moi tristes e moi pacíficos para sempre.

Cimo das idades tristes, 1988.

 

 

A CHUVIA era de guerra. Eu xa non tiña nome e choraba no centro das explosións azuis.
Detido fronte ás láminas dun océano aberto sobre a praia de escoura
sentín pasar un barco que viña desfondado, ardendo sen destino. E perguntei por ti, silenciosa, senlleira, porcelana nocturna,
corpo branco ferido. Na noite da primeira celebración sen voz
recoñecín o leito como se fose meu, e dixen: “Esta alcoba…”
Do Sul viña unha luz como de fondo de auga. A casa esmorecía ocupada de páxaros e neve de salitre.
Nun xardín de domingo, detrás da flor dos cedros, sentimos a hora morta dunha vida imposíbel. Polas prazas queimadas
baixaban ríos quietos e os nenos extraviados recitaban un número. Eu fuxía de ti
e regresaba sempre con botellas, enigmas e palabras de lacre.
O tempo limitaba coa estación das perpetuas flores secas de Marzo. Ti sabías o tempo
do final dese amor. Escoitabas o río mentres eu, desnortado, preso doutras memorias,
morría fronte ás láminas dun océano roto.
Destinada a un planeta de ollos cegos azuis, nunca puiden saber a flor da túa lenda,
porcelana nocturna que vivías desperta nas areas delgadas do alto da mañá
e cantabas espida, sorprendente, infeliz.
¿Que foi do teu vagar polas veigas queimadas? ¿Como lembras o riso con que te despertei e as tres palabras mortas que usei para marchar?

Daquel amor conservo unha brétema en gasas que soben das enchousas, a bolboreta gris, asas rotas de orballo contra os cristais de outono,
e un instrumento exacto para medir os ángulos
da luz e da memoria. Dentro de min, silencio, copia do teu silencio, criatura imposíbel, flor de xelo no ar.
 
O lume branco, 1991.

 

 

RÍO

O río está prohibido. Linde último,
onde as areas rompen arañadas
detéñense os meus pés.
Na ribeira de alén o vento labra
distancias de cor cega, e esparexe
un pouso de fariña que confunde
marés, cardos e dunas.

Que ninguén
se atreva a entrar no río, un eco morto
asenta a súa voz na lama, leito
de colchas renegridas. Por debaixo
das augas, corredores de luz verde
arrastran aos que nadan descuidados
a un mar de rosas negras.

O río está prohibido e , non obstante,
algunhas tardes veñen rapaces doutras casas
e caen desde a ponte como frechas
de chumbo que atravesan os espellos
e pérdense entre os muxos e regresan
ceibos de norma e lei, inesperados.

Porque son doutras casas
e veñen dos lugares da ribeira confusa
non hai quen lles prohiba entrar no río.
E nós disimulamos a envexa que nos mata
xogando coas areas, na fronteira
que non debemos nunca atravesar.

Vocabulario das orixes, 2000.

 

 

A MIÑA nai na praia, tarde turba
de ondas a ferver.
A miña nai quebrada, brinquedo de latón
contra os muros do mar. Que non se entende
a música do tempo, onde estarei
cando o meu fillo poña neste verso
aquela tarde furna, o vento escuro
no estupor da luz cóncava. Os avós
cantaban por enriba do balbordo
da escuma. Mar adentro,
a perderse nun erro da memoria.
A miña nai sen áncora
regresa aquí setenta anos despois
e permanece tráxica
fronte aos muros do mar.

Vento de sal, 2008.

 

 

DALGÚN lugar emerxo,
dunha casa en derrota, gangrenada,
dunha alcoba oprimida, onde non colle o corpo.

E nunca chego a tempo
para darlle compaña nin xantar
a este home remoto
que di ser o meu pai.
Esmágame o silencio, o desacougo
de perder a hora xusta, non saber
subir as escaleiras, alcanzar
a porta que se abre
na boca mesma
do precipicio.

Detrás do vidro turbo
anda o meu pai a enredar nos seus papeis
e non os recoñece.
A nai en agonía e os irmáns
imprevistos, ausentes, desprendidos do ar.

Vento de sal, 2008.
 

chego á cidade sórdida remota
remota lonxincua de paredes negras
casulo mesto da miña soidade

serei interrogado e sufrirei vergoña

vivo
reducido
con mínima abertura a patio mortal onde se cultiva o eco dos veciños en balbordo e calumnia
roupa frouxa e tecidos derrotados en lixivia

conducido serei na rede das rúas violentas e procurarei razón de amizade
unha saída

pero ninguén acode cando chamo
e non vive nin sombra de persoa no ángulo da taberna onde tantas veces rimos xuntos e xuntos calculamos o plano da cidade ceibe

e chove
como nunca
na vida

Inédito, 2007


 

o derradeiro barco está dobrando o cabo do horizonte

eu fico abandonado no peirao
debaixo dunha sombra de animal desesperante e arredor
a xente de pel gris ameaza os meus ollos

estou preso no rumor do teléfono
e outravolta aquela voz de tantos días que nunca me deixou marchar

a cama de lenzois confusos
e as paredes de gangrena triste e as calellas sen boca

o derradeiro barco está dobrando os ángulos da tarde

aquela voz doente no tubo do teléfono

esta interminábel soidade
 
 
Inédito, 2011.